അസർബെയ്ജാൻ യാത്ര - ബാക്കു നഗരകാഴ്ചകൾ

 ഇന്നത്തെ ഞങ്ങളുടെ ആദ്യ യാത്ര ബാക്കു നഗരകാഴ്ചകളിലേക്കാണ്. ഓൾഡ് സിറ്റിയിലേക്കായിരുന്നു ആദ്യ യാത്ര. പഴയകാല രീതിയിൽ കല്ലും ചെളിയും ഉപയോഗിച്ചുള്ള നിർമ്മിതികൾ. ഇത് ഒരു കോട്ടയാൽ ചുറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

പഴയ നഗരം അല്ലെങ്കിൽ ഇന്നർ സിറ്റി അസർബൈജാൻ തലസ്ഥാനമായ ബാക്കുവിൻറെ ചരിത്രപരമായ കേന്ദ്രമാണ്. ചുറ്റുമതിലുകളാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട ബാക്കുവിൻറെ ഏറ്റവും പുരാതനമായ ഭാഗമാണ് ഓൾഡ് സിറ്റി. 2007-ൽ, പഴയ നഗരത്തിൽ ഏകദേശം 3,000 ആളുകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. 2000 ഡിസംബറിൽ, ഷിർവൻഷാസ് കൊട്ടാരവും മെയ്ഡൻ ടവറും ഉൾപ്പെടെയുള്ള പഴയ നഗരമായ ബാക്കു, യുനെസ്കോയുടെ ലോക പൈതൃക സൈറ്റായി തരംതിരിക്കുന്ന അസർബൈജാനിലെ ആദ്യത്തെ സ്ഥലമായി മാറി. 1806-ൽ, റുസ്സോ-പേർഷ്യൻ യുദ്ധത്തിൽ (1804-13) റഷ്യൻ സാമ്രാജ്യം ബാക്കു കൈവശപ്പെടുത്തിയപ്പോൾ, 500 വീടുകളും 707 കടകളും പഴയ നഗരത്തിൽ 7,000 ജനസംഖ്യയുണ്ടായിരുന്നു. അവർ മിക്കവാറും എല്ലാ വംശീയ ടാറ്റുകളും ആയിരുന്നു. 1807 നും 1811 നും ഇടയിൽ നഗരത്തിൻറെ മതിലുകൾ നന്നാക്കുകയും കോട്ടകൾ വിപുലീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. നഗരത്തിന് രണ്ട് കവാടങ്ങളുണ്ടായിരുന്നു: സാലിയൻ ഗേറ്റുകളും ഷെമാഖ ഗേറ്റുകളും. ചുവരുകളിൽ സ്ഥാപിച്ച ഡസൻ കണക്കിന് പീരങ്കികളാൽ നഗരം സംരക്ഷിച്ചു. തുറമുഖം വ്യാപാരത്തിനായി വീണ്ടും തുറന്നു, 1809-ൽ ഒരു കസ്റ്റംസ് ഓഫീസ് സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു.

1200 ആൾക്കാർ ഈ കോട്ടയ്ക്കുള്ളിൽ ഇപ്പോൾ താമസിക്കുന്നുണ്ട്. പല ഓഫീസുകളും ഇതിനുള്ളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നുണ്ട്. പോളിഷ് എംബസി പ്രവർത്തിക്കുന്നത് ഇവിടെയാണ്. കല്ല് പാകിയ നടപ്പാതകൾ ആണ്. ഇരു വശത്തും ധാരാളം കടകളും ഭക്ഷണ ശാലകളും ഉണ്ട്. വഴിയരികിലെ കടയിൽ നിന്നും ഒരു പലഹാരം ഞാൻ വാങ്ങി. ചപ്പാത്തി പോലെയുള്ള ഒരു സാധനം. അതിൽ ഇറച്ചി ചേർത്തതാണ്. അതിലേക്കു ചുവന്ന നിറമുള്ള ഒരു പൊടിയും ഇട്ടാണ് കഴിക്കാൻ തന്നത്. 2 മനാത്ത് ആണ് വില. ഏകദേശം 100 രൂപ. കഴിച്ചുനോക്കി. കുഴപ്പമില്ല, രുചികരമാണ്. നടന്നു നടന്നു ഒരു വലിയ ഗോപുരത്തിന്റെ അടുത്ത് എത്തി. ഗോപുരം എന്ന് പറഞ്ഞാൽ ഇത് വളരെ വലുതാണ്. ഏഷ്യ യൂറോപ്പ് വ്യാപാരം പഴയ കാലങ്ങളിൽ നടന്നുകൊണ്ടിരുന്നപ്പോൾ കച്ചവടക്കാർ വന്നു താമസിച്ചിരുന്ന സ്ഥലങ്ങൾ ആണിവ. അതിന്റെ ഭൂഗർഭ അറകളിൽ അവരുടെ സാധനങ്ങൾ സൂക്ഷിക്കുകയും മുകളിലത്തെ നിലകളിൽ താമസിക്കുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. ഈ ഗോപുരത്തിന്റെ ഉള്ളിൽ കോണിപ്പടികൾ ഇല്ല. കയറുപയോഗിച്ചാണ് അതിൽ കയറുകയും ഇറങ്ങുകയും ചെയ്തു കൊണ്ടിരുന്നത്. മുകളിലെത്തിയാൽ ആ കയർ വലിച്ചു മുകളിൽ സൂക്ഷിക്കും. ശത്രുക്കൾ അവിടേക്കു  കയറാതിരിക്കാനാണ് അങ്ങനെ ചെയ്തു കൊണ്ടിരുന്നത്.

ഈ പഴയ നഗരത്തിന്റെ കാഴ്ചകൾ കണ്ടതിനു ശേഷം ഞങ്ങൾ ഉച്ച ഭക്ഷണം കഴിക്കാൻ ഒരു ലോക്കൽ റസ്റ്റോറന്റിൽ കയറി. ചിക്കെന്റെ വിവിധ വിഭവങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. പക്ഷെ ഒന്നിനും ഏരിവില്ലായിരുന്നു എന്നുള്ളതാണ് പ്രത്യേകത.

നഗരത്തിലെ ഒരു വലിയ പാർക്കിലേക്കാണ് ഞങ്ങൾ തുടർന്ന് പോയത് . ഇവിടെ ഇന്ന് സ്പോർട്സ് ഡേ ആയതിനാൽ വിവിധ സ്കൂളുകളിലെ കുട്ടികൾ ഇവിടെ വന്നു അവരുടെ കായിക കഴിവുകൾ പ്രദർശിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. ഇവിടെ ഞാൻ പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധിച്ച ഒരു കാര്യം, അംഗപരിമിതരായ കുട്ടികളെ ഇവിടെ വീൽച്ചെയറിൽ കൊണ്ടുവന്നു ഈ കായികപരിപാടികളിൽ പങ്കെടുപ്പിക്കുന്നതാണ്. അവരെ മാറ്റി നിർത്താതെ   ഇതിലൊക്കെ പങ്കെടുപ്പിക്കുന്നത് വലിയ കാര്യമായാണ് എനിക്ക് തോന്നിയത്. തുടർന്ന്  അൽപ വിശ്രമത്തിനായി ഞങ്ങൾ ഹോട്ടലിലേക്ക് മടങ്ങി.

വൈകുന്നേരം 5.30 നു ഞങ്ങൾ ബാകുവിലെ പ്രശസ്തമായ നിസാമി മാർക്കറ്റിലേക്ക് പോയി. രാത്രിയിലാണ് ഈ സ്ട്രീറ്റ് സജീവമാകുന്നത്. തെരുവിൻറെ ചരിത്രം നോക്കിയാൽ 1864-ലെ ബാക്കുവിൻറെ ടൗൺ പ്ലാനിംഗ് പ്രോജക്റ്റിലേക്ക് തിരികെയെത്താൻ കഴിയും. ഈ തെരുവ് പടിഞ്ഞാറ് നിന്ന് കിഴക്കോട്ട് നഗരത്തിൻറെ ഡൌൺ ടൗണിലൂടെ കടന്നുപോകുന്നു. ഇത് നഗരത്തിൻറെ പർവതപ്രദേശമായ അബ്ദുല്ല ഷെയ്ഗ് സ്ട്രീറ്റിൽ നിന്ന് ആരംഭിച്ച് സാബിത് ഒറുജോവ് സ്ട്രീറ്റിലെ "ബ്ലാക്ക് സിറ്റി" യിലെ ഷാ ഇസ്മായിൽ ഖതായുടെ സ്മാരകത്തിന് സമീപം റെയിൽറോഡ് ബെഡിൽ അവസാനിക്കുന്നു, . തെരുവിൻറെ ആകെ നീളം 3,538 മീറ്ററാണ്.

ഫൗണ്ടൻസ് സ്ക്വയറിൽ ആരംഭിച്ച് റാഷിദ് ബെഹ്ബുഡോവ് സ്ട്രീറ്റിൽ അവസാനിക്കുന്ന ട്രാഫിക് ഫ്രീ സെഗ്മെൻറ്, ടോർഗോവയ (റഷ്യൻ ഭാഷയിൽ "വ്യാപാരി തെരുവ്") എന്നാണ് പൊതുവെ അറിയപ്പെടുന്നത്.

ബാങ്കുകൾ മുതൽ ഫാഷൻ സ്റ്റോറുകൾ വരെ വിവിധ ഔട്ട്‌ലെറ്റുകൾ ഉള്ള നിസാമി സ്ട്രീറ്റ് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ചെലവേറിയ തെരുവുകളിൽ ഒന്നാണ്. ജർമ്മനി, നോർവേ, നെതർലാൻഡ്‌സ്, ഓസ്ട്രിയ എന്നീ രാജ്യങ്ങളുടെ എംബസികളും  അസർബൈജാനിലേക്കുള്ള യൂറോപ്യൻ യൂണിയൻ പ്രതിനിധി സംഘത്തിന്റെ ഓഫീസും ഈ സ്ട്രീറ്റിലാണ്. സാഹിൽ (റെഡ് ലൈൻ, നിസാമി സ്ട്രീറ്റിൻ്റെ തെക്ക്), മെയ് 28 (തെരുവിനു വടക്ക് ചുവപ്പ്, പച്ച ലൈനുകൾ) എന്നിവയാണ് ഏറ്റവും അടുത്തുള്ള മെട്രോ സ്റ്റേഷനുകൾ. എല്ലാ ബ്രാൻഡ് കടകളും ഇവിടെയുണ്ട്. കൂടാതെ ലോക്കൽ ആളുകൾ പലവിധ പ്രലോഭനങ്ങളുമായും നമ്മളെ സമീപിക്കും. എല്ലാ രാജ്യത്തെയുമെന്നപോലെ ഇവിടെയും അതൊക്കെ പതിവ് കാഴ്ചകളാണ്. വിവിധ ഭക്ഷണ ശാലകൾ നിറഞ്ഞ സ്ട്രീറ്റ് ആണ് ഇത്. ഒരു ചായ കുടിക്കാൻ വേണ്ടി ഞങ്ങൾ ഒരു പാകിസ്താനി റെസ്റ്റോറന്റ്  കണ്ടുപിടിച്ചു നല്ല ചായ കുടിച്ചു. തെരുവിൽ ഒരു പ്രായമുള്ള കലാകാരൻ വിവിധ വാദ്യോപകരണങ്ങൾ തന്റെ ശരീരത്തു ഘടിപ്പിച്ചു ഒരേ സമയം അവയൊക്കെ പ്രവർത്തിപ്പിച്ചു സംഗീതം ആലപിക്കുന്നത് കണ്ടു. കാഴ്ചക്കാർ അദ്ദേഹത്തിന് പണം നല്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു.  9 മണി വരെ അവിടെ ചിലവഴിച്ചശേഷം ഞങ്ങൾ ഹോട്ടലിലേക്ക് മടങ്ങി.

അസർബൈജാൻ യാത്ര - ബാക്കു

പഴയ USSR ഇൽ  ഉൾപ്പെട്ടിരുന്ന അസിർബൈജാനിലേക്കാണ് എന്റെ ഈ പ്രാവശ്യത്തെ യാത്ര. എല്ലാ പ്രാവശ്യത്തെയും പോലെ ഈ പ്രാവശ്യവും ഒരു ഗ്രൂപ്പ് ടൂർ ആണ്. ട്രാവെല്ലിങ് പാക്കേജ് ആണ്. അതുകൊണ്ടു നമുക്ക് അധികം ബുദ്ധിമുട്ടില്ല, മാത്രമല്ല സമയവും ലാഭിക്കാം. പിന്നെ അവർ ചാർട്ട്  ചെയ്തിരിക്കുന്ന രീതിയിൽ പോകണം എന്നെ ഉള്ളൂ. നമ്മുടെ ഇഷ്ടത്തിന് ടൈം സ്പെന്റ്‌ ചെയ്യാൻ അവസരം കിട്ടില്ല.

രാത്രി 12 മണിക്ക് ഞാൻ നെടുമ്പാശേരി എയർപോർട്ടിൽ എത്തി. വെളുപ്പിന് 3.55 നുള്ള എയർ അറേബ്യ ഫ്ലൈറ്റിൽ ഷാർജയിലേക്ക്. അവിടെ നിന്ന് അസർബെയ്ജാൻ തലസ്ഥാനമായ ബാക്കുവിലേക്കു .

ബാക്കുവിലെ ഹൈദർ എലിയേവ് ഇന്റർനാഷണൽ എയർപോർട്ടിൽ ഞങ്ങളെ കാത്തു  ലോക്കൽ ഗൈഡ് ഉണ്ടായിരുന്നു. ഞങ്ങൾക്കുവേണ്ടി തയ്യാറാക്കിയിരുന്നു ബസിൽ ഹോട്ടലിലേക്ക് യാത്ര തിരിച്ചു. ചെക്ക് ഇൻ ടൈം ഉച്ചക്ക് ആയിരുന്നത് കൊണ്ട് ആദ്യം ലഞ്ച് കഴിക്കാൻ ഒരു ടർക്കിഷ് ഹോട്ടലിൽ കയറി. ഇവിടെയാണ് ഇന്നത്തെ ലഞ്ച് ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്. പ്രതീക്ഷിച്ച നിലവാരം ഉള്ള ഫുഡ് അല്ലായിരുന്നു. എന്തോ ഒരു സൂപ്പ്, ബ്രഡ്, കുറച്ചു റൈസ് ഇതൊക്കെ ആയിരുന്നു ലഞ്ച്. ഇവിടെ മിക്ക പേർക്കും ഇംഗ്ലീഷ് അറിയില്ല എന്നുള്ളത് ഒരു ബുദ്ധിമുട്ടാണ്. വാട്ടർ എന്ന് ചോദിച്ചിട്ടു പോലും ഹോട്ടൽ ജീവനക്കാർക്ക് മനസിലായില്ല. ഭക്ഷണ ശേഷം ഞങ്ങൾ ഹോട്ടലിലേക്ക് തിരിച്ചു. ഞങ്ങളുടെ ഗൈഡ് എൽനാര എല്ലാ വിവരങ്ങളും ഞങ്ങൾക്ക് വിശദമായി പറഞ്ഞു തന്നു കൊണ്ടിരുന്നു. ഞങ്ങൾ എത്തിയിരിക്കുന്നത് സെപ്തംബര് 27 ആണ് . ഇന്ന് ഇവിടുത്തെ രക്തസാക്ഷികളുടെ ഓര്മ ദിനം ആണ്. അസർബൈജാൻ - അർമേനിയ യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ട 2000 പേരുടെ ഓര്മക്കാണ് ഈ ദിവസം ആചരിക്കുന്നത്. ഉച്ചക്ക് 12 മണിക്ക് എല്ലാവാഹനങ്ങളും ഒരു മിനിറ്റ് നിർത്തി ഇത് ആചരിക്കുന്നു. ഞങ്ങളുടെ വാഹനവും ഒരു മിനിറ്റ് നിർത്തിയിട്ടു. ഇവിടുത്തെ കെട്ടിടങ്ങൾ എല്ലാം യൂറോപ്യൻ ശൈലിയിലുള്ളതാണ്. താമസിയാതെ ഞങ്ങൾക്കുവേണ്ടി റൂമുകൾ ബുക്ക് ചെയ്തിരുന്ന അറ്റ്ലസ് ഹോട്ടലിൽ എത്തി.

അൽപ സമയത്തെ വിശ്രമത്തിനു ശേഷം ഞങ്ങൾ നഗരം കാണാനിറങ്ങി. നഗരമധ്യത്തിലൂടെ ഞങ്ങളുടെ ബസ് ഓടിക്കൊണ്ടിരുന്നു. ഗൈഡ് എൽനാരോ രാജ്യത്തിൻറെ ചരിത്രത്തെയും സംഭവങ്ങളെയും കുറിച്ച് വിവരിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു.  അസർബൈജാൻ, ഔദ്യോഗികമായി റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് അസർബൈജാൻ, കിഴക്കൻ യൂറോപ്പിൻ്റെയും പശ്ചിമേഷ്യയുടെയും അതിർത്തിയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു ഭൂഖണ്ഡാന്തര രാജ്യമാണ്. തെക്കൻ കോക്കസസ് മേഖലയുടെ ഭാഗമാണ് ഇത്, കിഴക്ക് കാസ്പിയൻ കടൽ, വടക്ക് റഷ്യയുടെ റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് ഡാഗെസ്താൻ, വടക്ക് പടിഞ്ഞാറ് ജോർജിയ, പടിഞ്ഞാറ് അർമേനിയ, തുർക്കി, തെക്ക് ഇറാൻ എന്നിവയാൽ അതിർത്തി പങ്കിടുന്നു. തലസ്ഥാനവും ഏറ്റവും വലിയ നഗരവുമാണ് ബാക്കു.

ഇപ്പോൾ അസർബൈജാൻ എന്നറിയപ്പെടുന്ന പ്രദേശം ആദ്യം കൊക്കേഷ്യൻ അൽബേനിയയും പിന്നീട് വിവിധ പേർഷ്യൻ സാമ്രാജ്യങ്ങളും ഭരിച്ചു. പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ട് വരെ, അത് ഖജർ ഇറാന്റെ  ഭാഗമായി തുടർന്നു, എന്നാൽ 1804-1813, 1826-1828 കാലഘട്ടങ്ങളിലെ റുസ്സോ-പേർഷ്യൻ യുദ്ധങ്ങൾ ഖജർ സാമ്രാജ്യത്തെ അതിന്റെ  കൊക്കേഷ്യൻ പ്രദേശങ്ങൾ റഷ്യൻ സാമ്രാജ്യത്തിന് വിട്ടുകൊടുക്കാൻ നിർബന്ധിതരായി; 1813-ലെ ഗുലിസ്ഥാൻ്റെയും 1828-ലെ തുർക്ക്മെൻചെയുടെയും ഉടമ്പടികൾ റഷ്യയും ഇറാനും തമ്മിലുള്ള അതിർത്തി നിർവചിച്ചു. പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൽ റഷ്യ കീഴടക്കുന്നതുവരെ അറസിൻ്റെ വടക്കുള്ള പ്രദേശം ഇറാൻ്റെ ഭാഗമായിരുന്നു, അവിടെ അത് കോക്കസസ് വൈസ്രോയൽറ്റിയുടെ ഭാഗമായി ഭരിച്ചു.

19-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ, അസർബൈജാൻ ഡെമോക്രാറ്റിക് റിപ്പബ്ലിക്, റഷ്യൻ സാമ്രാജ്യം തകർന്ന് ഒരു വർഷത്തിനുശേഷം, 1918-ൽ ട്രാൻസ്കാക്കേഷ്യൻ ഡെമോക്രാറ്റിക് ഫെഡറേറ്റീവ് റിപ്പബ്ലിക്കിൽ നിന്ന് സ്വാതന്ത്ര്യം പ്രഖ്യാപിക്കുകയും ആദ്യത്തെ മതേതര ജനാധിപത്യ മുസ്ലീം ഭൂരിപക്ഷ രാഷ്ട്രമായി മാറുകയും ചെയ്തപ്പോൾ ഒരു അസർബൈജാനി ദേശീയ സ്വത്വം ഉയർന്നുവന്നു. 1920-ൽ, രാജ്യം കീഴടക്കുകയും സോവിയറ്റ് യൂണിയനിൽ അസർബൈജാൻ എസ്എസ്ആർ എന്ന പേരിൽ ഉൾപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തു. ആധുനിക റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് അസർബൈജാൻ 1991 ഓഗസ്റ്റ് 30-ന് സ്വാതന്ത്ര്യം പ്രഖ്യാപിച്ചു, അതേ വർഷം സോവിയറ്റ് യൂണിയൻ പിരിച്ചുവിടപ്പെടുന്നതിന് തൊട്ടുമുമ്പ്. 1991 സെപ്തംബറിൽ, നാഗോർണോ-കറാബാഖ് മേഖലയിലെ വംശീയ അർമേനിയൻ ഭൂരിപക്ഷം സ്വയം പ്രഖ്യാപിത റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് ആർട്സാഖ് രൂപീകരിച്ചു, ഇത് 1994 ലെ ഒന്നാം നഗോർണോ-കറാബഖ് യുദ്ധത്തിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ യഥാർത്ഥത്തിൽ സ്വതന്ത്രമായിത്തീർന്നു, എന്നിരുന്നാലും പ്രദേശവും ചുറ്റുമുള്ള ഏഴ് പ്രദേശങ്ങളും. ജില്ലകൾ അസർബൈജാൻ്റെ ഭാഗമായി അന്തർദേശീയമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടു. 2020-ലെ രണ്ടാം നാഗോർണോ-കറാബാഖ് യുദ്ധത്തെത്തുടർന്ന്, നാഗോർണോ-കറാബാഖിൻ്റെ ഏഴ് ജില്ലകളും ഭാഗങ്ങളും അസർബൈജാനി നിയന്ത്രണത്തിലേക്ക് തിരിച്ചുപോയി. 2023-ലെ ഒരു അസർബൈജാനി ആക്രമണം റിപ്പബ്ലിക് ഓഫ് ആർട്സാഖ് അവസാനിപ്പിക്കുകയും നാഗോർണോ-കറാബാക്ക് അർമേനിയക്കാരുടെ പലായനത്തിൽ കലാശിക്കുകയും ചെയ്തു.ഞങ്ങൾ ആദ്യം എത്തിയത് അസർബൈജാന്റെ ലാൻഡ്മാർക് ആയ ഫ്ലയെർ ബില്ഡിങ്ങിന്റെ മുൻപിലാണ്. ആ വമ്പന് നിർമിതിയുടെ മുൻപിൽ കുറെ നേരം ചിലവഴിച്ചു. ഈ ബിൽഡിങ്ങിനു മുൻപിൽ ഒരു മോസ്ക് ആണ്. നമ്മുടെ നാട്ടിൽ കാണുന്ന മുഗൾ രീതിയിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി ഒരു സിനഗോഗിന്റെ മാതൃകയിൽ ആണ് നിർമ്മാണം. ഇവിടെ 90% മുസ്ലിങ്ങൾ ആണെങ്കിലും ഇതൊരു മതേതര രാജ്യമാണ്. മതപരമായ വിലക്കുകൾ ഇവിടെ ഇല്ല. ആധുനിക രീതിയിലുള്ള വസ്ത്ര ധാരണമാണ് എല്ലാവരും. നിങ്ങള്ക്ക് ഇഷ്ടമുണ്ടെങ്കിൽ മതം പിന്തുടരാം അത്ര മാത്രം.

ആ മോസ്ക്കിനു എതിർ വശത്തായി ഒരു രക്തസാക്ഷി മണ്ഡപം ഉണ്ട്. ഇന്ത്യ-പാകിസ്ഥാൻ യുദ്ധം പോലെ, അസർബൈജാനും അര്മേനിയയും ഒരു പ്രദേശത്തിന് വേണ്ടി നാളുകളായി യുദ്ധം ചെയ്യുന്നു. അങ്ങനെയുള്ള ഒരു യുദ്ധത്തിൽ കൊല്ലപ്പെട്ട 2000 പേരുടെ ഓര്മക്കാണ് ഈ രക്തസാക്ഷി മണ്ഡപം നിർമിച്ചിരിക്കുന്നത്. അതിനോട് അനുബന്ധിച്ചു മരിച്ചവരുടെ ചിത്രങ്ങൾ ആലേഖനം ചെയ്ത കല്ലുകൾ പതിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ കൊല്ലപ്പെട്ടവരെല്ലാം പട്ടാളക്കാരല്ല, സാധാരണ പൗരന്മാരാണ്. അവരുടെ ഓര്മയ്ക്കാണ് സെപ്തംബര് 27 നാഷണൽ മെമ്മോറിയൽ ഡേ ആയി ആചരിക്കുന്നത്. ഇതിനു മുകളിലുള്ള സ്തംഭത്തിനു അടുത്ത് നിന്നാൽ കാസ്പിയൻ കടലും ബാക്കു നഗരത്തിന്റെ മനോഹര കാഴ്ചയും കാണാം. 

രാത്രിയിൽ ദീപാലംകൃതമായ ഈ നഗര കാഴ്ച വളരെ മനോഹരമാണ്. പതിയെ ഞങ്ങൾ പടവുകളിറങ്ങി താഴെയെത്തി. ബസ് അവിടെ കാത്തു  കിടപ്പുണ്ടായിരുന്നു. തുടർന്ന് ഭക്ഷണം കഴിക്കാനായി ഒരു ഇന്ത്യൻ റെസ്റ്റോറന്റിലേക്കു നീങ്ങി. രുചികരമായ ഭക്ഷണം ലഭിച്ചു. ഉച്ചക്ക് ശരിക്കു ഫുഡ് കഴിക്കാൻ പറ്റാത്തതിനാൽ എല്ലാവരും സമൃദ്ധമായി കഴിച്ചു. തുടർന്ന് ഞങ്ങൾ ഹോട്ടലിലേക്ക് മടങ്ങി. ചിലരൊക്കെ നൈറ്റ് ലൈഫ് ആസ്വദിക്കാൻ നഗര തിരക്കിലേക്കും. (തുടരും)

 

കശ്മീർ ഡയറി -3

 

സോനാമാർഗ് & സീറോ പോയിന്റ്

മൂന്നാം ദിവസത്തെ ഞങ്ങളുടെ യാത്ര സോനാമാര്ഗിലേക്കും അവിടെ നിന്ന് സീറോ പോയിന്റിലേക്കുമായിരുന്നു. സോനാമാര്ഗിലേക്കു ഞങ്ങൾ താമസിക്കുന്ന ഹോട്ടലിൽ നിന്നും 70  കിലോമീറ്റര് ഉണ്ട്. അവിടെ നിന്ന് ജീപ്പിൽ വേണം 35 കിലോമീറ്റര് അകലെയുള്ള സീറോ പോന്റിലേക്കു പോകാൻ. ലേയിലേക്കുള്ള ഹൈവേ - 1 ആണ് ഈ റൂട്ട്. മലമടക്കുകൾ താണ്ടി വളഞ്ഞും പുളഞ്ഞുമുള്ള റോഡാണ്  ഇത്. തീരെ വീതിയില്ല. പലയിടത്തും മണ്ണിടിച്ചിലും പാറയിടിച്ചിലും ഉണ്ടാകും. കൂടാതെ മഞ്ഞും വെള്ളവും. തികച്ചും ദുർഘടമായ പാത. ഒരു വാഹനം മാത്രം പോകാൻ വീതിയുള്ള ഈ റോഡിലൂടെ ജീപ്പുകാർ ഓവർ ടേക്ക് ചെയ്തു  പോകുമ്പോൾ ശരിക്കും ഉള്ളിൽ ഭയമുണ്ടാകും. ഒരു വാസം അഗാധമായ കൊക്ക. മറുവശം കൂറ്റൻ മലമടക്കുകൾ. ശരിക്കും ഒരു സാഹസിക യാത്രയാണ് ഈ വഴി  നടത്തുന്നത്. കൂടാതെ ജീപ്പ് ഡ്രൈവര്മാരുടെ ഓവർ സ്പീഡും. നമ്മൾ പറയുന്നതൊന്നും അവർ അംഗീകരിക്കില്ല. അവരുടെ ഇഷ്ടത്തിനാണ് വാഹനം ഓടിക്കുന്നത്.

 മഞ്ഞുമലകള്‍ അതിരിടുന്ന ജമ്മുകശ്മീരിലെ മനോഹരമായ ഹില്‍സ്റ്റേഷനാണ് സോനാമാര്‍ഗ്. പ്രശസ്തമായ സോജിലാപാസിലേക്കുള്ള വഴിമധ്യേയാണ് സോനാമാര്‍ഗ് നഗരം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. സമുദ്രനിരപ്പില്‍ നിന്ന് 2740 മീറ്റര്‍ ഉയരത്തില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സോനാമാര്‍ഗ് എന്ന പേരിന് അര്‍ഥം സ്വര്‍ണ പുല്‍ത്തകിടിയെന്നാണ്. വസന്തകാലത്ത് പ്രദേശത്ത് ഉടനീളം സ്വര്‍ണനിറത്തോട് സമാനമായ പൂക്കളുള്ള ചെടികള്‍ പൂത്തുനില്‍ക്കും. സൂര്യരശ്മി പതിക്കുമ്പോള്‍ സ്വര്‍ണ നിറത്തില്‍ തിളങ്ങുന്ന മഞ്ഞണിഞ്ഞ കൊടുമുടികളും ഇവിടെ കാണാം. സോനാമാര്‍ഗ് എന്ന പേരിന് പിന്നില്‍ ഇതെല്ലാമാണ് കാരണമെന്നാണ് ഇവിടത്തുകാര്‍ പറയുന്നത്. സാഹസിക കായിക വിനോദങ്ങളായ ട്രെക്കിംഗിലും ഹൈക്കിംഗിലുമെല്ലാം തല്‍പ്പരരായ നിരവധി സഞ്ചാരികളാണ് ഇവിടെയത്തൊറ്. തടാകങ്ങളും ചുരങ്ങളും പര്‍വത നിരകളുമടക്കം ഹിമാലയന്‍ മലനിരകളുടെ മനോഹര ദൃശ്യങ്ങള്‍ ഇടകലര്‍ന്ന സോണാമാര്‍ഗില്‍ നിന്നാണ് സുപ്രധാന ട്രക്കിംഗ് റൂട്ടുകളെല്ലാം ആരംഭിക്കുന്നത്. അമര്‍നാഥിലേക്കുള്ള തീര്‍ഥാടകര്‍ തമ്പടിക്കുന്നതും ഇവിടെയാണ്. ഗദ്സര്‍, കൃഷ്നസാര്‍, സത്സര്‍,ഗംഗാബാല്‍ എന്നിവയാണ് സഞ്ചാരികള്‍ക്ക് പ്രിയങ്കരമായ സോനാമാര്‍ഗിലെ തടാകങ്ങള്‍. സോനാമാര്‍ഗില്‍ നിന്ന് 15 കിലോമീറ്റര്‍ അകലെയുള്ള ഗദ്സര്‍ തടാകത്തിന്‍െറ അഴകിന് മഞ്ഞ് മേലാപ്പണിഞ്ഞ ഗിരിശൃംഖങ്ങളും ആല്‍പ്പൈന്‍ പൂക്കളും മാറ്റുകൂട്ടുന്നു. ഗദ്സറിന് വിളിപ്പാടകലെയുള്ള സത്സാര്‍,ബാല്‍ട്ടന്‍ തടാകങ്ങള്‍ മഞ്ഞുകാലത്ത് തണുത്തുറയുന്ന സമയത്ത് സഞ്ചാരികള്‍ ഒഴുകിയത്തൊറുണ്ട്. സമുദ്ര നിരപ്പില്‍ നിന്ന് 3801 മീറ്റര്‍ ഉയരത്തിലുള്ള കൃഷ്ണസാര്‍ തടാകം ട്രൗട്ട് ഇനത്തില്‍ പെട്ട മല്‍സ്യങ്ങള്‍ ധാരാളമുള്ള സ്ഥലമാണ്. അതുകൊണ്ട് തന്നെ ഇവിടെയത്തെുന്ന സഞ്ചാരികളുടെ പ്രിയ വിനോദവും ഫിഷിംഗ് ആണ്.  നിചിനായി ചുരം വഴി മാത്രമേ ഇവിടെയത്തൊന്‍ കഴിയൂ.  സോനാമാര്‍ഗില്‍ നിന്ന് മലകയറിയാല്‍ മാത്രം എത്താന്‍ കഴിയുന്നതാണ് സത്സാര്‍ തടാകം.  സമുദ്രനിരപ്പില്‍ നിന്ന് 3600 മീറ്റര്‍ ഉയരത്തില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഈ തടാക കരയിലും ഉയരമുള്ള വൃക്ഷങ്ങളും ആല്‍പൈന്‍ പുഷ്പങ്ങളും ധാരാളമുണ്ട്.   തടാകങ്ങള്‍ക്കൊപ്പം ഗ്ളേസിയറുകള്‍ അഥവാ ഹിമപരപ്പുകളും കാണാന്‍ നിരവധി പേര്‍ എത്താറുണ്ട്. പ്രശസ്തമായ സോനാമാര്‍ഗ് ഗ്ളേസിയറിലേക്കുള്ള വഴിമധ്യേ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഇവിടെ സഞ്ചാരികള്‍ തമ്പടിക്കാറുമുണ്ട്.  ഫിര്‍ബിച്ച്, പൈന്‍മരങ്ങള്‍ അടങ്ങിയ ഇടതൂര്‍ന്ന വനപ്രദേശം ക്യാമ്പിംഗ് പ്രിയര്‍ക്ക് ഇഷ്ട പശ്ചാത്തലമൊരുക്കുന്നു. വര്‍ഷം തോറും മഞ്ഞുമൂടി കിടക്കുന്നതാണ് ഈ ഗ്ളേസിയര്‍. പര്‍വതനിരകളില്‍ നിന്ന് ഉല്‍ഭവിക്കുന്ന നദി താഴ്വരയിലേക്ക് പതിക്കുന്ന നീലാഗ്രദ് ആണ് സോനാമാര്‍ഗിലെ മറ്റൊരു മനോഹര കാഴ്ച. ഈ നദി പിന്നീട് ഇന്‍്റസ് നദിയുമായി കൂടിച്ചേരുന്നു. ചുവന്ന നിറത്തില്‍ പതഞ്ഞൊഴുകുന്ന ഈ നദിയിലെ വെള്ളത്തിന് രോഗങ്ങള്‍  ശമിപ്പിക്കാന്‍ കഴിവുണ്ടെന്നാണ് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നത്. ട്രെക്കിംഗിനായി പോകുന്നവര്‍ ബേസ് ക്യാമ്പായി ഉപയോഗിക്കുന്ന സത്സരന്‍ ചുരമാണ് മറെറാരു കാഴ്ച.  സത്സരന്‍ ഗലി പാസ് എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന ഇവിടം ജൂണ്‍ മുതല്‍ ഒക്ടോബര്‍ വരെ മാസങ്ങളില്‍ മാത്രമേ സന്ദര്‍ശിക്കാന്‍ കഴിയൂ. സോജിലാ, നിച്ചിനായി, കൃഷ്നസാര്‍ ചുരങ്ങളും ബാള്‍ട്ടാല്‍, വിഷ്നസാര്‍ തടാകങ്ങളുമാണ് മറ്റു കാണേണ്ട സ്ഥലങ്ങള്‍.

സോനാമാർഗിൽനിന്നും സീറോ പോയിന്റിലേക്കു പോകാൻ ഒരാൾക്ക് ആയിരം രൂപയാണ് ജീപ്പുകാർ വാങ്ങുന്നത്. യഥാർത്ഥത്തിൽ 400 രൂപ മാത്രമേ ഉള്ളൂ കൂലി. പോലീസ് പിടിച്ചാൽ നമുക്ക് 600 രൂപ മടക്കി കിട്ടും. ഞങ്ങളുടെ വാഹനം സോനാമാർഗ് വരെയേ പോകൂ. അവിടെനിന്നും ഉണഷൻ വക ജീപ്പിൽ വേണം പോകാൻ. നമ്മൾ സോനാമാര്ഗില് എത്തുമ്പോൾ തന്നെ കുതിരസവാരിക്കാരും ജീപ്പുകാരും നമ്മളെ പൊതിയും. കുതിരപ്പുറത്തുകയറി സോനാമാര്ഗിലെ വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിൽ കൊണ്ടുപോകുന്നതിന് 4000  രൂപ വരെ അവർ കൂലി വാങ്ങുന്നുണ്ട്. ഞങ്ങൾക്ക് സീറോ പോയിന്റിലേക്കാണ് പോകേണ്ടത്. അതുകാരണം ജീപ്പുകാരെ ആശ്രയിക്കണം. എത്ര അവിലപേശിയാലും 1000 രൂപയിൽ താഴില്ല. ഒരു വാഹനത്തിൽ എട്ടുപേരെയാണ് കൊണ്ടുപോകുന്നത്. 35 കിലോമീറ്റര് പോകുന്നതിനു 8000 രൂപ! അതോടൊപ്പം മഞ്ഞിലിറങ്ങാൻ വേണ്ടി ജാക്കറ്റും ഷൂവും വാടകക്ക് കിട്ടും 350 രൂപ അതിനു കൊടുക്കണം. വേണമെങ്കിൽ അത് വാങ്ങിയാൽ മതി. നമ്മൾ വേണ്ട എന്ന് പറഞ്ഞാലും അവർ നിർബന്ധിച്ചു വാങ്ങിപ്പിക്കും. ഇവരെല്ലാം ചേർന്ന ഒരു മാഫിയ ആണ് അവിടെ പ്രവർത്തിക്കുന്നത്.സീസണിൽ നന്നായി കാശ് ഉണ്ടാക്കി ബാക്കിയുള്ള സമയം സുഖമായി കഴിയുക എന്നുള്ളതാണ് അവരുടെ രീതി.

ഞങ്ങൾ 4  ജീപ്പുകളിലായി യാത്ര തിരിച്ചു. എനിക്ക് കിട്ടിയ ജീപ്പിൽ ഡൽഹിയിൽ നിന്നുള്ള രണ്ടു കുടുംബങ്ങൾ ആയിരുന്നു ഉണ്ടായിരുന്നത്. ജീപ്പ് മലകയറിത്തുടങ്ങി. അമർനാഥ് തീർത്ഥാടകരുടെ ഫസ്റ്റ് ബേസ് ക്യാമ്പ് കഴിഞ്ഞു ഞങ്ങൾ മുന്നോട്ടു നീങ്ങി. ഒരു വശം  മനോഹരമായി മഞ്ഞണിഞ്ഞ പർവ്വതനിരകൾ.  ഇടക്ക് പച്ചപ്പ്‌ നിറഞ്ഞ താഴ്വരകൾ. കാമറ എങ്ങോട്ടു തിരിച്ചാലും മനോഹരമായ കാഴ്ചകൾ. റോഡിന്റെ വശങ്ങളൊന്നും കെട്ടി ഉറപ്പിച്ചിട്ടുള്ളതല്ല. ലേയിലേക്കു പോകുന്ന ട്രെക്കുകൾ എല്ലാം ഈ വഴിയാണ്. പൊട്ടിപ്പൊളിഞ്ഞ റോഡ്. ഇടയ്ക്കിടെ വെള്ളമൊഴുകുന്നുണ്ട് റോഡിലൂടെ. മിക്കപ്പോഴും വാഹനങ്ങൾ ബ്ലോക്ക് ആയി റോഡിൽ നീണ്ട നിര രൂപപ്പെടും. വളരെയേറെ സമയം എടുത്താണ് ബ്ലോക്ക് മാറി വാഹനം മുന്നോട്ടു നീങ്ങാൻ പറ്റുന്നത്.

അവസാനം ഞങ്ങൾ സീറോ പോയിന്റിലെത്തി. നിറയെ വാഹനങ്ങൾ. മുഴുവൻ മഞ്ഞു  നിറഞ്ഞ പ്രദേശം. ആളുകളെല്ലാം മഞ്ഞിലിറങ്ങി കളിക്കുകയാണ്. പലരും വാടകക്ക് എടുത്ത ജാക്കറ്റും ഷൂസും ധരിച്ചാണ് ഇറങ്ങുന്നത്. ഞാൻ ഒരു ജോഡി ഗ്ലോവ്സ് വിലക്ക് വാങ്ങി. ഞാൻ ധരിച്ചുകൊണ്ടുവന്ന ഷൂസ് മുപയോഗിച്ചുതന്നെ മഞ്ഞിലേക്കിറങ്ങി. പഞ്ഞിപോലെയുള്ള മഞ്ഞു. മഞ്ഞിലോടുന്ന ബൈക്കുകളും സ്ലെഡ്‌ജുകളുമെല്ലാം ധാരാളമുണ്ട്. ബൈക്കിൽ മഞ്ഞിൽ കൂടി ഒന്ന് റൈഡ് ചെയ്യുന്നതിന് 1500 രൂപയാണ് അവർ ചോദിക്കുന്നത്. വിലപേശിയാൽ കുറച്ചു കിട്ടും. എന്റെകൂടെ അന്നയും, കൃപയും, സോളമനും, ജോസ് പോളുമുണ്ട്. ഞങ്ങൾ അവിടെയുള്ള ബൈക്കോ സ്ലെഡ്‌ജോ ഒന്നും ഉപയോഗിച്ചില്ല . മഞ്ഞുമലയിൽ കയറി ഞങ്ങൾ മഞ്ഞിൽ കൂടി നിരങ്ങി താഴ്വാരത്തെത്തി. എന്ത് രസം. കുറച്ചു നനയുമെന്നേയുള്ളു.. പക്ഷെ അതിന്റെ രസം ഒന്ന് വേറെയാണ്. മഞ്ഞു വാരി ഞങ്ങൾ പരസ്പരം എറിഞ്ഞു. മഞ്ഞിൽ കൂടി നടക്കുമ്പോൾ പലപ്പോഴും കാൽ മഞ്ഞിൽ പുതഞ്ഞുപോയി. തിരിച്ചെടുക്കുമ്പോൾ കാലിൽ ഷൂസ് ഉണ്ടാവില്ല. പിന്നെ അത് മഞ്ഞിൽ നിന്നെടുക്കാൻ കുറച്ചു ബുദ്ധിമുട്ടണം.

മണിക്കൂറുകൾ പോയതറിഞ്ഞില്ല. അതിനിടയിൽ ഞങ്ങൾ മഞ്ഞുകൊണ്ടു ഒരു സ്നോമാനെ ഉണ്ടാക്കി. ഒടുവിൽ ടൂർ ഓപ്പറേറ്റർ ജോബിഷ് വന്നു വിളിച്ചപ്പോളാണ്. ഞങ്ങൾ മഞ്ഞിൽനിന്നും കയറിയത്. നല്ല തണുപ്പ്. 4  മണിയോടെ ഞങ്ങൾ മല  ഇറങ്ങാൻ തുടങ്ങി. തിരികെ വരുമ്പോളും റോഡ് ബ്ലോക്ക് ആയിരുന്നു. ഞങ്ങളുടെ മുൻപിൽ പോയിരുന്ന ഒരു ട്രെക്ക് താഴെ കൊക്കയിലേക്ക് വീണു. ഡ്രൈവറെ പരിക്കുകളോടെ രക്ഷപെടുത്തി. ആ വാഹനം മുഴുവൻ പൊളിഞ്ഞുപോയിരുന്നു അവിടെ നിന്ന് താഴെ എത്തുന്നതുവരെ മനസ്സിൽ ഒരു ഭീതി ഉണ്ടായിരുന്നു.

വീണ്ടും തിരികെ സോനാമാര്ഗിലെത്തി. ഞങ്ങളുടെ ഡ്രൈവർ ഇമ്രാൻ വാഹനവുമായി കത്ത് നിൽക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. സീറോ പോയിന്റിലെ മനോഹരമായ കാഴ്ചകൾ മനസ്സിൽ നിറഞ്ഞു നിന്നു. ഹോട്ടലിൽ എത്തി കുളിയും ഭക്ഷണവും കഴിഞ്ഞു കിടക്കയിലേക്ക് വീണു. നാളെ പുതിയ സ്ഥലത്തേക്ക് പോകേണ്ടതാണ്. (തുടരും)